zes eeuwen conflict over de grens
SELFKANT. Het gebied van de Selfkante wordt al eeuwen betwist. Jülich hertogen, Napoleon en de Nederlanders heersten al in de regio.
Het verloop van de grens in het gebied van de Selfkante getuigt van een geschiedenis van bijna 600 jaar. De dorpen Millen, Gangelt en Vücht (bosvocht) waren al in 1390 het toneel van vele veldslagen. De Fransen bleven duwen, plunderen en waren slechte tijdgenoten. Maar in oktober 1390 sloot de hertog van Geldern vrede met Bourgondië en Frankrijk. De districten Millen, Gangelt en Vücht (bosvocht) bleven vervolgens bij Brabant.
Gevechten laaiden al in 1392 weer op, op dit moment werd Geilenkirchen omringd door een muur, en de vestingwerken van Gangelt en bosvocht dateren uit deze tijd. In 1399 werd vrede gesloten tussen Geldern en Brabant – de gewilde districten Millen, Gangelt en Vücht bleven bij Brabant.
De glorie van Jülich, dat betekende de hertogen, maar dit gebied in de gaten hadden, wilden ze het Maasland eigen maken. In deze kwestie is geschiedschrijving dubbelzinnig. Er zijn bronnen die bewijzen dat de hertogen van Jülich het gebied rond 1400 hebben gekocht. Een ander geschiedenisboek zegt dat hertog Johann IV van Brabant dit gebied als erfelijk leengoed heeft overgedragen aan Johann II van Heinsberg – die de bijnaam ‘The Quarrelsome’ had en een slechte kerel leek te zijn geweest.
Een korte bloeitijd in Heinsberg stierf snel uit en Johann II droeg op zijn beurt de drie gebieden over aan zijn jongste zoon, die later de bisschop van Luik werd. De laatste droeg het gebied op zijn beurt over aan zijn zuster Maria von Heinsberg, die getrouwd was met graaf Johann von Nassau. In 1499 ging het gebied over naar de hertogen van Jülich in ruil voor de provincies Diest en Sichem. Een jaar lang geschil over het Maasgebied eindigde.
Millen Castle werd de zetel van de hertogen van Jülich en vanaf dat moment behoorde Millen tot het hertogdom Jülich. Het district Millen had ongeveer 70 plaatsen.
De overheersing van de hertogen duurde vele eeuwen, en ondanks alle Nederlands-Spaanse onrust in het land aan de Maas, konden ze zich handhaven. Rond 1600 brak er echter een geschil uit over het Bourgondische erfgoed met Brabant en geld. Habsburg-Spanje werd een dubbele buur van de Jülich Maaszipfel, de Spaanse Nederlanden (met Limburg / Valkenburg / Herzogenrath) worstelden ook voor deze Maaszipfel.
Rond 1700 viel Zuid-Valkenburg naar Holland. Gedurende deze tijd kocht Frederik Hendrik, de gouverneur van Holland, het kantoor in Montfort. Rond 1800 presenteren de huidige Selfkant, Waldfeucht en Heinsberg zich als Roer-afdeling, Frankrijk neemt het gebied over vanuit Geleen, Schinveld, Brunssum en Waubach. Sittard behoorde in de Franse periode tot het departement Roer.
Met de val van Napoleon’s Grande Armée werd deze macht verbroken. De Roer-afdeling van Sittard kwam naar Pruisen, waar de Duitse vlag leek te zwaaien. Het bleek echter anders op het congres van Wenen.
Voor de Selfkant was de grensmarkering op het Congres van Wenen in 1815 een van de beslissende factoren, waar de Selfkantwest-grens werd gecreëerd. De oorlogswinnaars tegen Napoleon verdeelden dit land op de Maas op verzoek van Engeland minstens een halve Duitse mijl ten oosten van de Maas, de zelfgerande grens werd getrokken. België is sinds enkele jaren een directe zelfbuurman. Na het congres behoorden in totaal 22 burgemeesters tot het district Heinsberg, inclusief het district Millen. Ook hier spreekt een ander historisch document over een latere indeling (rond 1870) in de Selfkant met drie burgemeesters Havert (met Millen), Saeffelen en Wehr.
Tot 1932 moest het toenmalige Heinsberg-district binnen zijn grenzen blijven, daarna fuseerde het met het Geilenkirchen-district.
In 1839 werd de rechter Maasvallei het hertogdom Limburg, dat vervolgens in 1867 naar Nederland ging, en vanaf 1906 heette deze provincie “Limburg”. In 1949 kreeg de Selfkant 14 jaar lang een nieuwe grens – dat was de tijd waarin de bestelling door Nederland werd beheerd – voordat het orderbeheer in 1963 eindigde en de Selfkant weer geschiedenis schreef en de grens opnieuw werd getrokken.
17 APRIL 2019 DOOR HEINZ ESCHWEILER
