Mijer Kijzer en Mia Valkenberg-Camps halen herinneringen uit de Tweede Wereldoorlog op. Afbeelding: Ermindo Armino
De joodse Mijer Kijzer keerde woensdag terug naar de Kerkstraat in Schinveld. Dat is de plek waar hij in de Tweede Wereldoorlog met zijn inmiddels overleden broer Bob ondergedoken zat. Hij sprak er met mensen die hij nog uit de oorlog kende.
„In het dorp wisten wij allemaal wie jullie waren. We noemden jou en Bob de joodjes van De Roo.” Mia Valkenberg-Camps (94) was vijftien jaar toen de oorlog uitbrak. Ze heeft er nog veel herinneringen aan en deelt die met Kijzer, die met haar in de Tweede Wereldoorlog in Schinveld jong was.
Veilig
Hoewel bijna heel Schinveld wist dat Mijer en Bob Kijzer geen kinderen van Ruurd en Jetje de Roo aan de Kerkstraat maar joodse onderduikers waren, gaf niemand hen aan bij de Duitse bezetter. En dat terwijl ze gewoon op straat speelden, onder meer met Mia Valkenberg en Mientje Wigman-Verhooren.
Hoe kan het dat niemand in het dorp Bob en Mijer verraden heeft, terwijl ze er misschien wel tipgeld voor hadden kunnen krijgen, vragen Kijzer en zijn nageslacht aan Valkenberg. „We hebben het gewoon nooit gedaan”, is het nuchtere antwoord. „En volgens mij heeft ook nooit iemand eraan gedacht.”
Film
De kinderen en kleinkinderen van Kijzer, die ruim zestig jaar in Israël woont, maken een film voor zijn aanstaande negentigste verjaardag. Hoe hij met zijn gezin de Tweede Wereldoorlog overleefde is daar een belangrijk onderdeel van.
„Hij wilde eigenlijk helemaal niet terug naar Schinveld”, zegt kleinzoon Bar Kijzer. „Hij voelde zich niet goed, te oud en zoiets was niks voor hem. We hebben met de familie doorgezet en daar ben ik nu blij om. Je ziet dat deze herinneringen echt iets met hem doen en dat hij ervan opleeft.”
Zoektocht
Ton Theunissen van heemkundevereniging De Veersjprunk kreeg enkele weken geleden een bijzonder verzoek. Of hij mensen kon vinden die de oorlog in Schinveld hadden meegemaakt en Bob en Mijer Kijzer gekend hebben. Hij vond er twee: Mientje Wigman en Mia Valkenberg. Woensdag werd Kijzer met hen herenigd. Theunissen geniet met volle teugen als hij de emotie in het gesprek tussen Kijzer en Valkenberg ziet. „We hebben heel wat uurtjes gezocht en dit maakt elke seconde daarvan waard.”
Schinveld bleek een goede onderduikplek voor joden, vertelt Valkenberg. „Omdat hier veel mensen in de mijnen werkten waarvan de Duitsers de kolen nodig hadden, waren hier bijna nooit razzia’s. Na de oorlog bleek dat hier nog meer joden verstopt waren. Ook van wie ik het niet wist.”
Werkkamp
Van het gezin Kijzer overleefde alleen vader Solomon de oorlog niet. Hij gaf gehoor aan de oproep om naar een werkkamp te gaan en werd bij Auschwitz vermoord. Na de oorlog woonde het gezin Kijzer even in Brunssum, waarna de familie naar Amsterdam vertrok. Ze emigreerde begin jaren vijftig naar Israël.
Het echtpaar De Roo kreeg in 2004 postuum de Israelische Yad Vashem-onderscheiding. Kijzer, die voor die gelegenheid naar Schinveld kwam, vertelt dat hij na de oorlog Ruurd en Jetje de Roo heeft uitgenodigd om naar Israël te komen. Dat bezoek is er nooit van gekomen, omdat Ruurd vliegangst had. „Ik snap dat nog steeds niet”, zegt Mijer. „Je durft niet in het vliegtuig te stappen, maar je riskeert wel je leven door joden voor de moffen te verstoppen. Ik zou voor dat laatste banger zijn.”
